Bakımevinde kalan yatağa bağımlı olmayan yaşlılarda kırılganlık ve fonksiyonel durumun beden kitle indeksi ve nütrisyon durumu ile ilişkisi:
Hangi beden kitle indeksi daha iyi?
Gülistan BAHAT ÖZTÜRK, Fatih TUFAN, Bülent SAKA, Sibel AKIN, Mustafa ÖZDEMİR, Nurullah YÜCEL, Nilgün ERTEN, Mehmet Akif KARA
Giriş
Kırılganlık yaşlılıkta dizabilite, hastaneye yatırılma ve ölüm ile sonuçlanan bir durum olup, tüm bu olumsuz sonuçlar için mevcut kronik hastalıklar ve sosyal durumdan bağımsız bir prediktör olduğu öne sürülmektedir. Son yıllarda kırılgan yaşlıların tanınması, kırılganlığa sebep olan faktörlerin tespiti konusunda çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Fonksiyonel bağımsızlığın sürdürülmesi geriatri biliminin ana amaçlarından biridir. Bu çalışmada, bakımevinde kalan yaşlı sakinlerde kırılganlığın ve fonksiyonel durumun yaygın kullanılan bir nütrsiyon değerlendirme aracı olan Beden Kitle İndeksi (BKİ)’nin değişik düzeyleri ve Mininütrisyonel Değerlendirme (MNA) ile tespit edilen malnütrisyon varlığı ile ilişkisi araştırılmıştır.
Metod
Çalışma İstanbul Kayışdağı Darülaceze merkezine bağlı birimlerde yürütüldü. Sakinler, bakım veren personel ve sağlık ekibi ile yüz yüze görüşüldü. Sakinlere ait veriler, dosyalarından ve bakım veren personel ve sağlık çalışanlarından elde edildi. Beden Kitle İndeksi “Ağırlık (kg)/ [boy(m)] 2“ formülü ile hesaplandı. Kırılganlık, Fried ve arkadaşları tarafından tanımlanan kriterlere göre değerlendirildi ve Fried skorunun 3 ve üzerinde olması kırılganlık olarak kabul edildi. Kırılganlık parametreleri son 1 yılda 4.5 kg (10 lbs) veya %5 kilo kaybı olması, bitkinlik-tükenmişlik hissi, güçsüzlük-kuvvetsizlik, yavaş yürüme, fiziksel aktivitede kısıtlanma olarak kabul edildi. BKİ<18.5 kg/m2 ise düşük kilolu, BKİ 18.5-25 kg/m2 ise ideal kilolu, BKİ 25-30 kg/m2 ise fazla kilolu, BKİ>30 kg/m2 ise obez olarak kabul edildi. Olgular MNA verilerine göre malnütrisyon (MN) var, MN riski var ve MN yok olarak sınıflandırıldı. Değişik BKİ seviyelerinde ve MN sınıflarında; kırılganlık ve GYA, EGYA skorları birbirleri ile karşılaştırıldı.
Bulgular
Çalışmaya toplam 254 bakımevi sakini alındı. Sakinlerin 97’si kadın 157’si erkekti. Çalışma grubunun yaşları 75.22±8.25 kg (60-98), ağırlıkları 64.4±14.9 kg (34.8-112.8), boyları 157±10 cm (127-181), Beden Kitle İndeksi (BKİ) 25.9±5.4 kg/m2 (14.3-49.5) idi. Sakinlerin Günlük Yaşam Aktivitesi (GYA) skoru 8.6±2.2 (0-10), Enstrümental Günlük Yaşam Aktivitesi (EGYA) skoru 7.4±5.1 (0-14), kırılganlık skorları 1.7±1.1 (0-5) olup, grubun %30.1’inin kırılgan yaşlı olduğu saptandı. Grubun 171’inde (%67.3) malnütrisyon yoktu, 58’inde (%22.8) malnütrisyon riski ve 25’inde (%9.8) malnütrisyon mevcuttu. Değişik BKİ seviyeleri (Grup 1: BKİ<18.5 kg/m2, Grup 2: BKİ 18.5-25 kg/m2, Grup 3: BKİ 25-30 kg/m2, Grup 4: BKİ>30 kg/m2) arasında yaş, kırılganlık skoru, GYA ve EGYA skorları ve MNA test skoru birbirleri ile karşılaştığında yaş 4 grup arasında anlamlı farklı değil iken artan BKİ düzeylerinde GYA, EGYA ve MNA test skorlarının ve kullanılan ilaç sayısının anlamlı olarak daha yüksek, kırılganlık toplam skorunun ise anlamlı olarak daha düşük olduğu saptandı; kronik hastalık sayıları arasında fark yoktu (Tablo 1).
Tablo 1. Değişik BKİ seviyelerinde yaş, GYA ve EGYA skorları, kırılganlık skoru, MNA test skoru, Kronik hastalık sayısı ve ilaç sayısı karşılaştırması
Normal 0 21 false false false MicrosoftInternetExplorer4 /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Normal Tablo"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-ansi-language:#0400; mso-fareast-language:#0400; mso-bidi-language:#0400;} Veriler ortalama±standart sapma (min-maks) olarak verilmiştir. BKİ: beden kitle indeksi, K/E: Kadın/Erkek, GYA: günlük yaşam aktivitesi, EGYA: Enstrümental günlük yaşam aktivitesi, MNA: Mini Nütrisyonel Değerlendirme Benzer şekilde artan BKİ düzeylerinde MN olmayan hasta oranı daha fazla, MN riskinde ve MN mevcut olan hasta oranları daha düşük, kırılgan yaşlı sayıları daha az, kırılganlık parametrelerinin hepsi daha az olarak saptandı. BKİ, kırılganlık skoru ile anlamlı negatif korele (r= -0.29, p<0.001); GYA ve EGYA ile anlamlı pozitif korele (sırasıyla r= 0.23, p<0.001 ve r= 0.18, p= 0.003) bulundu. Beklendiği üzere kırılganlık toplam puanı GYA ve EGYA ile anlamlı negatif korele (r= -0.30, p<0.001 ve r=-0.18, p= 0.006) saptandı. Mininütrisyonel değerlendirmeye göre malnütrisyon olan olgularla MN olmayan olgular karşılaştırıldığında, MN olan olgularda kırılganlık skoru anlamlı olarak daha yüksek, kırılganlık oranı anlamlı olarak daha fazla, GYA ve EGYA skorları anlamlı olarak daha düşük tespit edildi. MN olmayanlar ve risk altında olanlar karşılaştırıldığında da bu farklılık aynı yönde anlamlı düzeyde devam ediyordu. MN ve risk grubu karşılaştırıldığında ise kırılganlık skoru anlamlı ancak GYA ve EGYA skorları anlamsız düzeyde farklılık gösteriyordu.
Sonuç:
Çalışma sonuçları obez yaşlılarda kırılganlık parametrelerinin daha seyrek, kırılganlık skorlarının daha düşük, GYA ve EGYA skorlarının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Yaşlılarda BKİ’nin 30’un üzerinde olması kırılganlık ve fonksiyonellik açısından olumlu görünmektedir. Malnütrisyon olan olgularda da hem kırılganlık skoru daha yüksek hem de fonksiyonel durum daha kötüdür. Özellikle henüz MN gelişmemiş, ancak MN için risk altında olan grupta da kırılganlığın ve fonksiyonel durumun kötü yönde etkilendiği görülmüştür. MN riski altında olan grubun günlük uygulamada koruyucu tedaviler açısından önemle ele alınması gerektiğini düşünmekteyiz.